Türkiye’deki Üniversiteler ve Blokzincir (Güncellenmiştir)

8 min readMar 21, 2019

(21 Mart 2019 tarihinde yazdığım bu metin, Dokuz Eylül Üniversitesi Blockchain Topluluğu kurucularından Egemen Utku Kuş’un destekleriyle 21 Temmuz 2021 tarihinde güncellenmiştir. Yeni eklenen metinler parantez içerisinde gösterilmiştir. Egemen’e teşekkürlerimi iletiyorum.)

Dünyada blokzincir teknolojisi alanında yapılan çalışmalar hızla artarken ülkemiz özelinde kripto varlıklara daha çok ilgi duyulduğu bir gerçek. Fakat işin teknolojisine odaklanan kurumlar da yok değil. Bu yazıda Türkiye’deki üniversitelerin blokzincir alanında yaptıkları çalışmaları derledim.

Önceki yazımda dünyanın önde gelen üniversitelerinin blokzincir alanında yürüttükleri çalışmaları aktarmıştım. Gerek kripto ve blokzincir teknolojileri üzerine açılan dersler, gerek önemli bütçelerle yürütülen araştırma faaliyetleri gerekse de kampüslerde bulunan özelleştirilmiş merkezler sayesinde dünyanın önemli üniversiteleri blokzincir alanında ciddi çalışmalara imza atmakta. Peki ülkemizde bu alanda atılan adımlar neler? Gelin bu sorunun cevabına birlikte bakalım.

(Not: UniChain ekibinden Şafak Kayran’a yazının hazırlanması sürecinde benimle paylaştığı değerli bilgiler için teşekkür ederim. Üniversitelerimiz özelinde yapılan ve benim atladığım noktalar varsa lütfen twitter adresimden bana ulaşın; yazıyı güncel tutalım.)

Bahçeşehir Üniversitesi — BlockchainIST Center

Türkiye’de blokzincir alanında üniversiteler düzeyinde açılan ilk araştırma ve geliştirme merkezi BlockchainIST Center’a Bahçeşehir Üniversitesi ev sahipliği yapıyor.

Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul, Türkiye

Bahçeşehir Üniversitesi son yıllardaki atılımlarıyla gerek global bir üniversite olma yolunda gerekse de klasik eğitim sistemine alternatifler arama noktasında ülkemizde çalışmalar yürüten önemli bir kurum. Bu vizyonuna baktığımızda blokzincir teknolojisiyle ilgili bir merkez oluşturma çalışmalarına başlayan ilk eğitim kurumu olması da şaşırtıcı değil. BlockchainIST Center’ın direktörlüğünü aynı zamanda merkezin kurucusu da olan Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomi Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Bora Erdamar yapıyor. Öceki yazımda MIT bünyesinde kurulmuş olan blokzincir inisiyatifi DCI’ın ekip kısmını çeşitliliği açısından çok beğendiğimi belirtmiştim. BlockchainIST Center ekibinde de oldukça farklı alanlardan danışman ve mentörlerin, araştırma görevlilerinin, girişimcilerin ve öğrenci araştırmacıların bulunduğunu belirteyim. Merkezde çalışmalarına devam edilen CertifyIST isimli bir eğitim projesi bulunuyor ve bu proje ile öğrencilerin sertifika, diploma ve transkript gibi belgelerin saklanması amaçlanıyor. Gelelim bir diğer önemli konu olan ders içeriklerine. Bahçeşehir Üniversitesi’nde blokzincir alanında dört farklı eğitim programı yürütülüyor. Bunlar; Türkiye’deki ilk resmi finansal teknoloji programı olan “Fintech Masters Program”, “ECO4143 Blockchain Technologies and Cryptoeconomics” ve “Strategic Technology Analysis and Enterprise Blockchain” isimli lisans dersleri ile “FIN5243 Blockchain and Cryptoeconomics” adlı yüksek lisans dersi. Son olarak yakın zamanda BlockchainIST Center ile Blokzincir Ticaret Platformu (BTP) arasında önemli bir anlaşmaya imza atıldığını da belirterek diğer bir üniversiteye geçiyorum.

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

Blokzincir teknolojisiyle ilgilenen diğer bir üniversite de Dr. Enis Karaarslan koordinatörlüğünde kurulan MSKÜ Blok Zinciri Araştırma Grubu (MSKU Blockchain Research Group) ile Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.

2017 Haziran ayında MSKU NetSecLab altında çalışmalarına başlayan oluşumun en önemli amaçları teknoloji üzerinde araştırma faaliyetlerinde bulunmak, eğitim ve sunumlar gerçekleştirmek, danışmanlık hizmetleri vermek ve kurumların ihtiyaçları doğrultusunda çözümler geliştirmek. Şimdiden üç adet makale ve beş adet bildiriye imza atan araştırma grubunun oldukça aktif olduğu belirtmeliyim; şu linkten yapılan çalışmalara ve detaylarına ulaşabilirsiniz. Ayrıca merkezin ulusal bir patent konusunda da çalışmalarına devam ettiğini belirtmiş olayım. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği’ne bağlı olarak çalışan grubun tanıtım videosu da aşağıda.

Marmara Üniversitesi

Blokzincir teknolojisi alanında yapılan çalışmalarda kendisi ve öğrencileriyle geçtiğimiz yıl düzenlenen BlockCircus isimli hackathonda tanışma fırsatı bulduğum Marmara Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Gültekin Çetiner ön plana çıkıyor.

Çetiner’in öncülüğünde Marmara Blokzinciri Topluluğu (Mamara Blockchain Community) adıya uzun süredir çalışmalarına ve Meetup üzerinden organize ettikleri buluşmalara devam ettiğini bildiğim grubun yeni projesi Marmara Chain. Gültekin hocamızın medium hesabı üzerinden yayınladığı yazı ile proje hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz. Ayrıca üniversite öğrencilerinin kurduğu Marmara University Blockchain Club adında bir topluluk olduğunu da belirterek diğer bir üniversite ile devam edeyim.

Boğaziçi Üniversitesi

Öncelikle Türkiye’de katıldığım önemli blokzincir etkinliklerinin büyük bir bölümünün Boğaziçi Üniversitesi’nde gerçekleştiğini söylemeliyim. Özellikle Prof. Dr. Arda Yurdakul ve Prof. Dr. Can Özturan blokzincir alanında önemli çalışmalar yürütüyor.

Yurdakul “Blokzincir Tabanlı Nesnelerin İnterneti Altyapısına Düşük Enerji Sınıfı Cihazların Entegrasyonu” isimli araştırma çalışmasını 2017'den bu yana sürdürmekte. Özturan’ın öncülüğünde ise e-bilim ile ilgili akademik ve araştırma faaliyetlerini desteklemek için kullanılacak eBloc adındaki önemli bir proje üzerinde 2016 yılından bu yana çalışılıyor. Aynı zamanda Özturan “CMPE 483 SP. TP. Blockchain Programming” dersiyle 2017 yılından bu yana kriptografi, blokzincir platformları, akıllı kontratlar gibi konulara eğiliyor.

Hacettepe, Bilkent, Dokuz Eylül…

Hacettepe Üniversitesi’nde blokzincir alanındaki çalışmalar Bilgisayar Mühendisliği Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Adnan Özsoy tarafından açılan “BBM 443 — Fundamentals of Blockchain” ve “CMP 619 –Blockchain and Cryptocurrencies” dersleriyle yürütülüyor.
Bilkent Üniversitesi 2015 yılından bu yana TÜSİAD ile birlikte yürüttüğü “Bilkent Üniversitesi — TÜSİAD Bilgi Toplumu Forumu (BTF)” olarak blokzincir teknolojisine eğiliyor ve bu alanda araştırma ve geliştirme faaliyetleri yürütüyor. 2018 sonunda “İş Hayatında Blokzinciri Konferansı” ile önemli bir etkinliğe imza atan oluşumun Blockchain Türkiye Platformu (BCTR) üyesi olduğunu da belirteyim.
Dokuz Eylül Üniversitesi’nde ise Doç.Dr.Hüseyin Avunduk’un önderliğinde çalışmalar yürütülüyor. Ayrıca üniversitenin DEU Blockchain adında bir öğrenci kulübüne sahip olduğunu ve üniversitede öğrencilerin talebi doğrultusunda bir de Blockchain Laboratuvarı açıldığını da ekleyeyim. (Güncelleme: Dokuz Eylül Üniversitesi’nde önceki kulüp aktifliğini yitirmiş ve öğrenci arkadaşlar tarafından yeni bir kulübün kuruluş işlemleri başlatılmış. Yeni kurulan Blockchain DEU topluluğuna, https://blockchaindeu.com/ ve https://twitter.com/blockchainDEU adreslerinden ulaşabilirsiniz. Topluluğu kuran arkadaşlara ekosisteme yaptıkları katkılar ve emekleri için teşekkür eder, başarılarının devamını dilerim.)
Sabancı Üniversitesi CEF (Center of Excellence in Finance) ve Prof. Dr. Özgür Demirtaş BCTR üyesi.
İTÜ, İYTE, Kadir Has ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Bilişim ve Teknoloji Hukuku Enstitüsü de BCTR’nin iş birliği yürüttüğü eğitim kurumları arasında.
TÜBİTAK ise Blokzincir Araştırma Laboratuvarı ile önemli çalıştaylara ve projelere imza atıyor. TÜBİTAK demişken Doç. Dr. Mehmet Sabir Kiraz’ın da blokzincir teknolojisinin gelişmesi için ülkemizde çok önemli adımlar attığının altını çizeyim.

Öğrenci Kulüpleri

Marmara ve Dokuz Eylül‘deki öğrenci topluluklarından yukarıda bahsetmiştim. Diğerlerini de aşağıda maddeler halinde yazıyorum.

İTÜ Blockchain Club: Türkiye’nin ilk blokzincir öğrenci kulübü olan ekip blokzincir alanına odak bir şekilde etkinlik ve eğitim çalışmalarına devam ediyor. (Ekibinde geçtiğimiz yılki BlockCircus hackathonunda aynı takımda yarıştığımız ve birinciliği göğüslediğimiz Taha Aslan da olduğu için bendeki yeri ayrı :) )
ODTÜ Bilgisayar Topluluğu: ODTÜ’de öğrenciler tarafından yürütülen Bilgisayar Topluluğu da yazılım ağırlıklı olarak blokzincir üzerinde çalışmalarını sürdürüyor.
YTÜ Mint Kulübü: Mint yani Multidisipliner İnovasyon Teknolojileri Kulübü farklı alanlardan bir araya gelen öğrencilerden oluşuyor ve blokzincir alanında da çalışmalar yürütüyor.
PAÜ Siber: Siber güvenlik alanına odaklanan öğrencilerin kurduğu bu kulüp de yine blokzincir alanında çalışmalar yapıyor.
THKÜ IEEE Öğrenci Kolu: Daha önce Yıldız Teknik Üniversitesi IEEE Öğrenci Kolu’nda başkanlık ve IEEE Türkiye’de Kurumsal Destek Danışmanlığı görevlerini yürüttüğüm için aileden bir kulübü tanıtmak da beni sevindirdi. THKÜ IEEE de blokzincir eğitimleri ile bu alandaki projelerine devam ediyor.
Diğer IEEE Öğrenci Kolları’nda da benzer çalışmalar yapıldığını biliyorum. Özellikle enerji ve blokzincir odağında İstanbul, Ankara ve İzmir’de buluşmalar gerçekleştiriliyor. Bu anlamda içerisinde hem elektrik-elektronik hem bilgisayar mühendisliği hem de biyomedikalden kimyaya çok farklı dinamiklerin bulunduğu IEEE çatısı altında daha fazla proje gerçekleştirilmesini temenni ediyorum.

(Güncelleme: Yeni eklenen öğrenci topluluklarını ve twitter adreslerini aşağıda liste halinde paylaşıyorum:

Kocaeli Üniversitesi Blockchain Topluluğu Twitter:https://twitter.com/koublockchain
Çukurova Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/cukurovablock
Hacettepe Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/huchain_
Medipol Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/medipolchain
TOBB ETÜ Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/tobbetuchain
Çankaya Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/cankayachain
Kadir Has Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/blockchainkhas
Ankara Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/ankarachain
İstanbul Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/iublocktech
Bartın Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/BartinChain
Dokuz Eylül Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/blockchainDEU
Özyeğin Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/OzUBlockchain
Türk-Alman Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/tdublockchain
Uludağ Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/ulublock
Gazi Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/GaziBlockchain
Selçuk Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/selcukchain
Robert Koleji Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/RcBlockchain
Bilkent Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/blkntblockchain
Boğaziçi Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/bogazicichain
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/odtublockchain
Yıldız Teknik Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/YTU_Blockchain
Galatasaray Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/GsuBlockchain
Sabancı Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/SUBlockchain
Marmara Üniversitesi Blockchain Topluluğu
Twitter:https://twitter.com/MarmaraBChain

Listeyi hazırlayan Egemen Utku Kuş’a bir kez daha teşekkür ederim.)

UniChain ve BlockFellow

Üniversiteler gerek akademik alanda gerekse de öğrencileri ile blokzincir teknolojisi üzerinde araştırma ve geliştirme faaliyetleri, eğitimler ve etkinlikler düzenlemeye başladı. Fakat teknolojinin daha geniş kitlelere yayılabilmesi için olmazsa olmazlardan biri büyük toplulukların kurulması. Bu alanda aktif çalışan topluluklardan biri farklı üniversite öğrencilerini blokzincir odağında bir araya getiren UniChain. Diğeri ise yukarıda da bahsettiğim BlockCircus hackathonu ile işe başlayan ve Kemal Apaydın’ın kurucusu olduğu BlockFellow.

BONUS: Akademisyen Veritabanı

Şafak Kayran’dan gelen ve sürekli güncellenen bu listeyi de size sunuyorum. İçerisinde blokzincir teknolojisi ile ilgili araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan akademisyenlerin bir listesi var. Listeye şu linkte tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Değerlendirme

Önceki yazımda dünyanın önde gelen üniversitelerinin blokzincir alanında yaptıkları çalışmaları derlemiştim. Bu yazıda ise ülkemizdeki önemli örneklere değinmeye çalıştım.

Her iki yazıda da fark ettiğim en önemli kısım genel olarak bireysel atılımların başlattığı süreçlerin yaşanıyor oluşu. Kısacası üniversitede konu ile ilgili bir akademisyen varsa, ancak bu şekilde ders açılabiliyor ve üniversite biraz bile destek olursa süreç merkez kurulumuna kadar ilerleyebiliyor.
Yurt dışındaki önemli üniversitelerin en büyük avantajı, teknoloji alanında bir çalışma başlattıkları zaman yaratabildikleri kaynakların genişliği, diyebilirim. Gerek fiziksel olarak gerekse de bütçe anlamında Türkiye’deki üniversitelerin daha fazla desteğe ihtiyacı var. MIT’de kurulan DCI örneğine tekrar geleceğim. DCI’ın içinde kurulduğu MIT Media Lab’ın destekçileri arasında Google, IBM, Intel, Deloitte, Ford, Cisco, Samsung, General Electric gibi yüksek profilli firmalar bulunuyor. Türkiye’de yıllardır konuştuğumuz üniversite-sanayi işbirliğini harekete geçirmek blokzincir alanında bir nebze daha kolay, diye düşünüyorum. Çünkü özellikle büyük ölçekli firmaların önümüzdeki beş on yıllık süre zarfında blokzincir teknolojisine adapte olup olamamaları çok önemli farklar yaratacak. Bu nedenle şirketlerin daha fazla desteği ile üniversitelerde kurulacak merkez sayılarını artırmak ve hem öğrencileri hem de girişimcileri bu merkezlerde proje geliştirmeleri için teşvik etmek gerekiyor.
Öğrenci kulüpleri açısından bizlerin bir adım önde olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Yurt dışında oldukça aktif çalışmaların yürütüldüğü üniversitelerde bile öğrenci kulüpleri bir adım geride kalırken Türkiye’de bu durum biraz daha farklı. Kulüpler herhangi bir teşvik ya da destek beklemeden blokzincir odağında çalışmalarına başlamış durumdalar. (Belki de yurt dışındaki üniversitelerin blokzincir alanında yürüttükleri yeterli çalışmalar, öğrencileri fazladan bir adım atma yükünden kurtarıyor olabilir.)
Son olarak maalesef Ripple, Ethereum, Neo gibi projelerin Türkiye’deki üniversitelere uğramadıklarını belirtmeliyim. Akbank’la üst düzeyde anlaşma yapan Ripple, dünyada pek çok üniversiteyi bünyesine kattığı UBRI (University Blockchain Research Initiative) oluşumuna neden Türkiye’den bir üniversiteyi eklemiyor, bence sorulması gereken en önemli soru bu. Bu sorunun altını kazımak ortaya daha farklı soruların çıkmasını sağlayacak ve bize problemi aşmak için yol gösterecektir.

Okuduğunuz için çok teşekkür ederim. Bana twitter adresimden ulaşabilir, hem geçmiş yazılar hakkında hem de gelecek yazılarla ilgili öneri, eleştiri ve yorumlarınızı iletebilirsiniz. Ayrıca Deniz Özgür ile başlattığımız On Chain Podcast’te her çarşamba blokzincir teknolojisini konuşmaya devam ediyoruz. Aşağıdaki linklerden bizi dinleyebilir ve Telegram kanalımıza katılarak etkinlik, eğitim, haber, webinar gibi kaynaklara ulaşabilirsiniz.

Spotify: https://open.spotify.com/show/7lKsbLFuWBAoOZcqj2ksuP

Soundcloud: https://soundcloud.com/on-chain

Itunes: https://itunes.apple.com/tr/podcast/on-chain-podcast/id1456039864?mt=2