Üniversiteler ve Blokzincir

8 min readMar 14, 2019

Blokzincir teknolojisi son yılların çok konuşulan alanlarından biri haline gelince dünyanın en büyük üniversiteleri de ciddi çalışmalar yürütmeye başladı. Bu yazıda dünyada blokzincir alanında aktif olan üniversiteleri derledim.

Blokzincir teknolojisini diğerlerinden ayıran belki de en önemli kısım yazılım, hukuk, finans, işletme ve yönetim gibi temel alanlar ile doğrudan ilişkili olması diyebiliriz. Bir önceki yazımda çok farklı alanların işin içine gireceğini ve şu anda finans ve yazılım konuları ön plandayken 2030'da işlerin değişeceğini araştırma şirketlerinin raporlarıyla ilişkilendirerek aktarmıştım. Hal böyle olunca bu temel alanların bir arada bulunabileceği ilk ortam olarak akla üniversiteler geliyor. Kendilerine güvenli bir gelecek inşa etmek isteyen öğrencilerden gelen talep artışı, firmaların bu yeni teknolojinin ciddi fırsat avantajı getireceğini düşünerek hızlı adapte olabilme istekleri ve yukarıda bahsettiğim gibi farklı disiplinlerin bir arada çalışması gerekliliği üniversiteleri blokzincir alanında ciddi çalışmalar yapmaya iten en önemli etkenler. İşe çevrim içi kurslar yayınlayarak başlayan üniversiteler gün geçtikçe ders programlarını güncelleyerek, akademisyen ve öğrencileri araştırma faaliyetleri için teşvik ederek ve son olarak da özelleştirilmiş merkezler kurarak blokzincir teknolojisi üzerinde aktif çalışmalar yürütmeye devam ediyor. Önce ABD’deki örneklere bakalım, sonra da dünyanın geri kalanında neler oluyor beraber inceleyelim. (Türkiye’deki üniversitelerin çalışmaları burada.)

İlk 50'dekilerin %42'si En Az Bir Ders Açmış!

Coinbase tarafından 2018 yılında yayınlanan rapora göre dünyanın en büyük 50 üniversitesinin %42'sinde en az bir adet kripto veya blokzincir dersi verilirken %22'sinde birden fazla ders açılıyor. En çok ders açan üniversiteler ise Stanford, Cornell, Pennsylvania ve National University of Singapore olarak sıralanıyor. Birden fazla ders açanlar listesine Singapur’dan sonra ABD dışından girebilen tek üniversite ise Swiss Federal Institute of Technology Zurich (ETH Zurich).

Stanford Üniversitesi

Blokzincir alanında önemli faaliyetler yürüten üniversitelerin başında Stanford geliyor. Haziran 2018'de bilgisayar biliminden akademisyenlerin öncülüğünde açılan “The Stanford Center for Blockchain Research”ün yürütücülüğünü kriptografi profesörü Dan Boneh ve bilgisayar bilimlerinden profesör David Mazières yapıyor. Ekipte genel olarak bilgisayar bilimciler ağırlıktayken, regülasyonlar ve kripto hukuku alanında önemli çalışmalar yürüten ve eski bir SEC (Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu) üyesi olan Joe Grundfest ve Columbia Business School’dan Laurie Simon Hodrick gibi isimler de merkezin gelişmesi için çalışıyor.

Stanford Üniversitesi bu merkezin açılmasıyla birlikte blokzincir alanındaki çalışmalarına hızlı bir şekilde devam ediyor. Şu anda Boneh ve Mazières öncülüğünde üniversitede “CS251: Cryptocurrencies and blockchain technologies” ve “CS255: Cryptography” dersleri işlenirken, Coursera üzerinden “Cryptography I” dersi ücretsiz olarak veriliyor. Ayrıca Dan Boneh ve Victor Shoup tarafından yazılan “A Graduate Course in Applied Cryptography” isimli ders kitabına da ücretsiz ulaşmak mümkün. İlki 2017'de gerçekleştirilen “The Stanford Blockchain Conference” ise bu yıl ocak ayı sonunda Ethereum Foundation, OmiseGO, Dfinity gibi şirketlerin desteğini de alarak tekrarlandı. Ayrıca bu şirketlerin merkezin genel sponsorlarından olduğunu ve beş yıllık bir araştırma için fon sağladıklarını da ekleyelim. Son olarak merkezin araştırma sonuçlarına bu linke tıklayarak ulaşabilirsiniz.

MIT

Massachusetts Institute of Technology, MIT’nin yeri -her ne kadar son yıllarda bazı açılardan Stanford’un gerisinde kalmaya başlamış olsa da- mühendislik ve teknoloji alanlarında çalışma yapan kişiler için ayrıdır, diyebiliriz. Üniversite, blokzincir ile ilgili faaliyetlerini 1985 yılında kurulan ve yürütücülüğünü Joi Ito’nun yaptığı “MIT Media Lab” bünyesinde önemli bir yer verilen “Digital Currency Initiative (DCI)” isimli oluşumuyla aktif bir şekilde devam ettiriyor.

Direktörlüğünü TED’de yaptığı “Paranın Geleceği” isimli konuşmasından tanıyacağınız Neha Narula’nın üstlendiği DCI’da, kripto para, denetim, tedarik zinciri, finans ve merkeziyetsiz web gibi farklı alanlara odaklanan projeler bulmak mümkün. Beni DCI’da şaşırtan bir diğer alana geçeyim. Buna şaşırmak ne kadar doğru, bilemiyorum ama; “haydi ekosistem kuralım,” anlayışında olup genel itibari ile eylemsiz kaldığımız için MIT’nin duruma yaklaşımını göstermek istedim. DCI’ın sitesinden ekip sekmesine tıkladığınızda farklı alanlardan 12 kişilik bir ana takımın yanı sıra, lisans ve üstü eğitim seviyelerinden öğrenci araştırmacılar, danışmanlar, işbirliğinde bulunulan kişiler ve 20’den fazla DCI mezunu görüyorsunuz. MIT Media Lab’ın yıllık 75 Milyon Dolar’lık operasyon bütçesinin büyük bir bölümünü aralarında Google, IBM, Intel, Deloitte, Ford, Cisco, Samsung, General Electric gibi şirketler bulunan 80’den fazla üyenin karşıladığını düşünürsek ortaya topluluğu ve destekçileriyle birlikte önemli bir güç çıkıyor. Sadece Amerika’daki sadece bir üniversitenin sadece bir merkezinin gücü işte bu. Bir de dönüp Türkiye’deki duruma baktığımızda, blokzincir gibi her şeye açık bir teknoloji alanında bile bundan 20 sene sonra global bir marka çıkarmanın ne kadar güç olduğunu daha net görebiliriz. Bu nedenle bir sonraki yazıda ayrıntılarıyla değineceğim Türkiye’deki üniversitelerin yaptıklarının çok değerli olduğunu, topluluk olarak daha aktif ve birbirini destekleyen çalışmalar yürütmemiz gerektiğini düşünüyorum. Neyse konuyu daha fazla dağıtmadan MIT’nin blokzincir ile ilgili araştırma, makale, bilgi ve kursları şuradan paylaştığını da belirtip hemen diğer bir üniversite ile devam ediyorum.

New York Üniversitesi

Blokzincir alanında kurs açan ilk üniversitelerden biri olma özelliği taşıyan NYU’da, 2014 yılından bu yana profesörler David Yermack ve Geoffrey Parsons Miller tarafından “Digital Currency, Blockchains and the Future of Financial Services” dersi veriliyor.

Yermack 2015 yılında yayınladığı “Is Bitcoin a real currency? An economic appraisal” isimli makalesiyle akademik alanda önemli bir çalışmaya imza atmış ve finans dünyasının ilgisini çekmişti. Ayrıca kendisi bir üniversitede bu alanda kurs açan ilk akademisyen olma özelliğini de taşıyor. 2014 yılından bu yana aynı zamanda üniversite bünyesinde bir blokzincir hackathonunu da destekleyen NYU’da “Blockchain Lab” adında bir merkez de bulunuyor.

Berkeley Üniversitesi

ABD’de mühendislik eğitimi veren en önemli devlet okullarından biri olan University of California Berkeley, Silikon Vadisi’ne yakın olmanın tüm avantajlarından yararlanıyor. Girişimcilik kültürünün önemli olduğu üniversitede blokzincir teknolojisi de hızlıca benimsenmiş gibi görünüyor.

Üniversitede “Blockchain, Cryptoeconomics, and the Future of Technology, Business and Law” adında farklı disiplinler ile blokzincir teknolojisinin bir arada verildiği önemli bir kurs açılıyor. Bunun dışında pek çok eğitimin verildiği üniversitede SCET’e (Sutardja Center for Entrepreneurship & Technology) bağlı “Blockchain Lab”da “Blockchain Xcelerator” adında bir hızlandırma programı yürütülüyor. “Blockchain Lab”ın sponsorları arasında ise Türkiye’de de oldukça bilinen NEO bulunuyor. Blokzincir teknolojisine odaklanan bu hızlandırma programının en önemli avantajı ise proje sahiplerini Silikon Vadisi’nin önde gelen yatırımcıları ile doğrudan buluşturuyor oluşu. Berkeley’de öğrenci organizasyonlarına da büyük önem veriliyor. “Blockchain at Berkeley” isimli organizasyon tamamen öğrenciler tarafından yürütülüyor ve şu anda 100'den fazla üyesiyle araştırma, geliştirme ve danışmanlık alanlarında çalışıyor. Son olarak Berkeley’in edX’teki iki ücretsiz eğitimi “Blockchain Technology” ve “Bitcoin and Cryptocurrencies” linklerini de vereyim ve bonus olarak Berkeley’de misafir profesör olarak bulunan Max Fang’e şükranlarımı sunarak şu devasa kaynak havuzunu paylaşayım: https://goo.gl/PX1RWg

Cornell Üniversitesi

Cornell Üniversitesi’nde blokzincir teknolojisine geldiğimizde ise karşımıza hepimizin tanıdığı bir isim çıkıyor: Emin Gün Sirer. Cornell’da yardımcı profesör olan Sirer, Trustnodes’a göre blokzincir teknolojisini muhtemelen diğer herkesten daha derinlemesine kavrayan, sektörün de öncülerinden bir isim. Haber sitesi, eğer blokzincir alanında bilgisayar bilimleri ile ilgilenecek ve Emin Gün Sirer’le birlikte çalışma fırsatı bulacaksanız gidilebilecek en iyi yer Cornell’dır, diyor.

Üniversitede “Blockchains, Cryptocurrencies, and Smart Contracts” ve “Distributed Consensus and Blockchains” gibi dersler verilirken “Cornell Blockchain” adında öğrencilerin yürüttüğü bir kulübe ve Sirer’in de eş direktör olarak görev aldığı kripto varlıklar ve kontratlar alanında dünyanın önde gelen araştırma gruplarından biri olan “IC3” adındaki bir inisiyatife ev sahipliği yapılıyor. Cornell Tech, EPFL, ETH Zurich, UC Berkeley, University College London, UIUC ve Technion’daki fakülte üyelerinin bir inisiyatifi olan IC3 Cisco, IBM, Intel, Microsoft ve J.P. Morgan gibi önemli partnerlere sahip.

Harvard, Carnegie Mellon, Princeton

Çok fazla ABD bazlı üniversiteler üzerinden giderek yazıyı uzatmak istemiyorum. Kısa kısa önemli birkaç üniversiteye daha değinerek diğer ülkelerde neler yapıldığına geçeceğim.

Harvard’da “Introduction to Blockchain and Bitcoin” dersi veriliyor ve üniversitenin bu alana odaklanmış “Blockchain & Crypto Club” adında bir oluşumu var. Ayrıca üniversitede “Blockchain Conference” adında bir etkinlik düzenleniyor.
Carnegie Mellon Üniversitesi’nin “CMU Blockchan Group” adında bir oluşumu bulunuyor ve “Cryptocurrencies, Blockchains, and Applications” dersi veriliyor.
Princeton da aktif olan üniversitelerden biri konumunda. “Cryptocurrency and Blockchain Reading Group” adında bir oluşuma sahip olan üniversite oldukça popüler olan “Bitcoin and Cryptocurrency Technologies” adında bir eğitim de veriyor.

Singapur Üniversitesi

National University of Singapore’un blokzincir alanında en fazla kurs açan üniversitelerden biri olduğunu yukarıda belirtmiştim. Ripple’ın doktora ve yüksek lisans seviyesinde üniversiteler ile birlikte başlattığı UBRI (University Blockchain Research Initiative) kapsamına Şubat 2019'da 11 üniversite daha eklendi ve Singapur da bunlardan biri oldu.

Üniversitede blokzincir araştırmalarının yapıldığı, araştırmacıların yanı sıra girişimlerin ve girişimcilerin de dahil olabildiği “Blockchain@NUS” adında bir yapılanma bulunuyor. DApp, konsensus, güvenlik, veri depolama ve eşler arası veri paylaşımı alanlarına odaklanan merkezde şu ana kadar neler yapıldığı çok fazla paylaşılmamış.

ETH Zurich

Yine blokzincir alanında kurslarıyla ön plana çıkan ve Cornell’ın öncülüğünde devam eden IC3'ün de bir parçası olan Zürih Federal Teknoloji Enstitüsü, Avrupa’nın en önemli mühendislik eğitimi veren kurumlarından biri konumunda ve blokzincir teknolojisine de erken dahil olanlardan.

Zürih Federal Teknoloji Enstitüsü, İsviçre

“ETH Blockchain Initiative” adındaki oluşumuyla blokzincir alanında çalışmalar yürüten üniversitede bu alandaki öncüler kriptoloji alanında önemli araştırmalara imza atmış Prof. Dr. David Basin, Zurich Information Security and Privacy Center’ın (ZISC) direktörü ve sistem güvenliği alanında uzman Prof. Dr. Srdjan Capkun ile makroekonomi alanında uzman olan ve Alman hükümetine de danışmanlık yapmış Prof. Dr. Hans Gersbach.

Oxford, Edinburgh, Delft, RMIT

Oxford Üniversitesi, blokzincir ile ilgili çalışmalarını “University College Oxford Blockchain Research Centre”da Prof. Dr. Bill Roscoe direktörlüğünde yürütüyor.
Edinburgh Üniversitesi, “Blockchain Technology Laboratory”de akademisyenler ve doktora öğrencilerinden oluşan geniş bir ekiple çalışmalarına devam ediyor.
Ripple’ın UBRI inisiyatifine üye olan ilk üniversitelerden biri Delft Teknik Üniversitesi’nde ise “Delft Blockchain Lab” adında bir merkez bulunuyor ve üniversite hem araştırma hem eğitim hem de etkinlik alanlarında oldukça aktif bir şekilde çalışıyor.
Avustralya’nın önemli kurumlarından biri olan RMIT Üniversitesi ise blokzincir çalışmalarına “RMIT BLockchain Innovation Hub” isimli merkezinde devam ediyor ve yayımlanan çalışmalarını şuradan paylaşıyor.

BONUS — Dünyanın İlk Blokzincir Üniversitesi: Woolf

Bir eğitim kurumundan ziyade ticari bir oluşum olsa da blokzincir teknolojisinin nerelere varabileceğini göstermek adına güzel bir örnek olduğunu düşündüğüm için paylaşmak istedim. Oxford Üniversitesi’nden bir grup akademisyenin öncülüğünde “Sınırsız Bir Üniversite” mottosuyla tamamen blokzincir teknolojisi üzerine kurulması planlanan Woolf Üniversitesi’nin akreditasyon sorununu teknoloji ile çözebileceği düşünülüyor.

Dünyadaki önemli üniversitelerin blokzincir teknolojisi alanında böyle aktif çalışmalarda bulunması gelecek adına sevindirici. Farklı disiplinlerin bir arada bulunduğu yerler olan üniversitelerde blokzincir özelinde merkezler kurulması teknolojinin gelişimini olumlu etkileyecek faktörlerin başında geliyor. Yazının geneline baktığımızda Google, IBM, Microsoft gibi büyük şirketler ve Ripple, Ethereum, NEO gibi yeni girişimler üniversiteler ile birlikte çalışmalar yürütüyor ve bu da köklü eğitim kurumlarının sektöre daha yakın olmasını sağlıyor. Ülkemizde bu alanda yapılan çalışmaları buradan okuyabilirsiniz. Bana twitter adresimden ulaşabilir, hem geçmiş yazılar hakkında hem de gelecek yazılarla ilgili öneri, eleştiri ve yorumlarınızı iletebilirsiniz.